Hát chầu văn

Về Trang Chính

Chầu văn

Hầu Văn Huế Mẫu Thoải Cung

Bạn đang đọc: Hát chầu văn

HẦU BÓNG TRONG TỤC THỜ MẪU Ở HUẾ 1. HẦU ĐỒNG HUẾ – NHẤT SƠN ĐIỆN TẠI TP. Hồ Chí Minh – HẦU NGÀI ĐỆ NHỊ THƯỢNG THIÊN CHỨNG ĐÀN Hầu Ông Hoàng Mười

Festival Huế 2010 Hát múa – Chầu Văn Huế ( Tình Đất Phương Nam ) – Vân Khánh – Nghệ sĩ Linh Nga … Chầu Văn – Huế Hầu đồng Huế ( Cậu Tôn Thần Đệ Nhị ). flv Hầu Đồng Việt Nam Lăng Cô Huế 2013 – Xem hầu đồng cầu an ( 1 ) Chầu Văn Huế

Hát chầu văn Huế

Hát văn, còn gọi là chầu văn hay hát bóng, là một loại hình nghệ thuật ca hát cổ truyền của Việt Nam. Đây là hình thức lễ nhạc gắn liền với nghi thức hầu đồng của tín ngưỡng Tứ phủ (Đạo Mẫu) và tín ngưỡng thờ Đức Thánh Trần (Đức Thánh Vương Trần Hưng Đạo), một tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Bằng cách sử dụng âm nhạc mang tính tâm linh với các lời văn trau chuốt nghiêm trang, chầu văn được coi là hình thức ca hát mang ý nghĩa chầu thánh. Hát văn có xuất xứ ở vùng đồng bằng Bắc Bộ.

Thời kỳ thịnh vượng nhất của hát văn là cuối thế kỉ 19, đầu thế kỉ 20. Vào thời hạn này, thường có những cuộc thi hát để chọn người hát cung văn. Từ năm 1954, hát văn từ từ mai một vì hầu đồng bị cấm do bị coi là mê tín dị đoan dị đoan. Đến đầu những năm 1990, hát văn lại có thời cơ tăng trưởng. Các TT của hát văn là Hà Nam, Tỉnh Nam Định và 1 số ít vùng thuộc đồng bằng Bắc Bộ. Nghệ thuật chầu văn đang được chăm sóc bảo tồn và lập hồ sơ trình UNESCO công nhận là di sản văn hóa truyền thống phi vật thể [ 1 ]. Hiện tại, Nghi lễ chầu văn của người Việt ở Hà Nam, Tỉnh Nam Định đã được đưa vào list 33 di sản văn hóa truyền thống phi vật thể Nước Ta ( đợt 1 ) .

Phân loại

[]

Các Phần Chính Bài Viết

• Phân loại []
• Trình bày []
• Phần lời của chầu văn []
• Âm nhạc []
• Thứ tự trình diễn []
• Các làn điệu và tiết tấu []

Hát văn có nhiều hình thức màn biểu diễn gồm có là hát thờ, hát thi, hát hầu ( hát ship hàng hầu đồng, lên đồng ), và hát văn nơi cửa đền :

• Hát thờ: được hát vào các ngày lễ tiết, những ngày tiệc thánh (ngày thánh đản sinh, ngày thánh hóa…) và hát trước khi vào các giá văn lên đồng.
• Hát hầu, trong hát hầu theo tín ngưỡng tứ phủ thì ba giá tam tòa Thánh Mẫu là bắt buộc và hầu tráng bóng chứ không tung khăn. Các giá tung khăn bắt đầu từ hàng Quan Lớn trở xuống. Trong tín ngưỡng thờ Đức Thánh Trần, người ta có thể kết hợp hầu tứ phủ hoặc hầu riêng, nếu hầu kết hợp với tứ phủ thì thường thỉnh tam tòa Thánh Mẫu đầu tiên, còn nếu hầu riêng thì mới thỉnh đức Thánh Vương Trần Triều đầu tiên. Một số tác phẩm tiêu biểu như “Cô Đôi Thượng Ngàn”,…
• Hát văn nơi cửa đền: thường gặp tại các đền phủ trong những ngày đầu xuân, ngày lễ hội. Các cung văn hát chầu văn phục vụ khách hành hương đi lễ. Thường thì cung văn sẽ hát văn về vị thánh thờ tại đền, và hát theo yêu cầu của khách hành hương. Nhiều khi lời ca tiếng hát được coi như một bài văn khấn nguyện cầu các mong ước của khách hành hương. Một đoạn văn thường hát thí dụ như:

Con đi cầu lộc cầu tài.

Cầu con cầu của gái trai đẹp lòng.

Gia trung nước thuận một dòng.

Thuyền xuôi một bến vợ chồng ấm êm.

Độ cho cầu được ước nên.

Đắc tài sai lộc ấm êm cửa nhà.

Lộc gần cho chí lộc xa.

Lộc tài lộc thọ lộc đà yên vui.

Hầu đồng là nghi lễ nhập hồn của những vị Thánh Tứ Phủ vào thân xác ông Đồng bà Cốt. Trong nghi lễ đó, hát vǎn ship hàng cho quy trình nhập đồng hiển thánh. Sau khi đã múa những thánh thường ngồi nghe cung văn hát, kể sự tích lai lịch vị thánh đang giáng. Với những giá ông Hoàng thì cung văn ngâm những bài thơ cổ. Thánh biểu lộ sự hài lòng bằng động tác về gối và thưởng tiền cho cung văn. Lúc này cũng là lúc thánh dùng những thứ người hầu đồng dâng như : rượu, thuốc lá, trầu nước v.v. Các thứ thánh dùng phải làm nghi thức khai cuông ( khai quang ) cho thanh sạch .

Trình bày

[]

Chầu văn là một thể hát do cung văn hát trong nghi thức hầu bóng lên đồng. Cung văn ngồi một bên mé trong khi người hầu bóng, gọi là đệ tử thánh, ngồi trước bàn thờ cúng. Hai bên cung văn là nhạc công tấu nhạc cùng ban phụ họa hát theo. Hai bên đệ tử thánh thì có người phụ việc sửa soạn khăn áo để khi thánh nhập thì phục trang ăn khớp với giá đồng. Người phụ việc cũng lo những lễ vật dâng cúng cùng lộc thánh để phát cho những người đến cung nghinh .

Phần lời của chầu văn

[]

Chầu văn sử dụng nhiều thể thơ khác nhau như thơ thất ngôn, tuy nhiên thất lục bát, lục bát, nhất bát tuy nhiên thất ( hoàn toàn có thể gọi là tuy nhiên thất nhất bát gồm có một câu tám và hai câu bảy chữ ), hát nói …Các thí dụ minh họa :- Thể thất ngôn : ( trích đoạn bỉ của văncông đồng )森森鶴駕從空下Sâm sâm hạc giá tòng không hạ顯顯鸞輿滿坐前Hiển hiển loan dư mãn tọa tiền不舍威光敷神力Bất xả uy quang phu thần lực證明功德量無邊Chứng minh công đức lượng vô biên- Thể tuy nhiên thất lục bát : ( Trích văn Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên ) Chốn cung tiên mây lồng ánh nguyệtCảnh khung trời gió quyện hương bay

Cửu trùng tọa chín tầng mây

Xem thêm: Bạn có nên mua tủ lạnh dịp tết này hay không?

Thiên Tiên Đệ Nhất ngự rày trung cungGió đông phong hây hây xạ nứcBộ tiên nàng chầu chực hôm maiDập dìu nơi chốn trang đàiChính cung Mẫu ngự trong ngoài sửa sang- Thể lục bát : ( Trích văn Chầu Đệ Nhị ) Trên ngàn gió cuốn rung câyDưới khe cá lặn chim bay về ngànCanh khuya nguyệt lặn sao tànChiếc thoi bán nguyệt khoan khoan chèo vàoGập ghềnh quán thấp lầu caoKhi ra núi đỏ khi nào ngàn xanhThượng ngàn Đệ Nhị tối linhNgôi cao công chúa quyền hành núi non- Thể tuy nhiên thất nhất bát ( Trích văn Cô Bơ Thoải )
Nhang thơm một triện, trống điểm ba hồiĐệ tử con, dâng bản văn mờiDẫn sự tích thoải cung công chúaTiền duyên sinh ở : thượng giới tiên cungBiến hóa lên về Động Đình trungThác sinh xuống, con vua thoải tộcĐiềm trời giáng phúc, thoang thoảng đưa hươngMãn nguyệt liền, hoa nở phi phươngDa tựa tuyết ánh hường xanh tươi- Thể hát nói : ( Trích văn Quan Đệ Nhị )Nhác trông lên tòa vàng san sát ,Không đâu bằng Phố Cát, Đồi NgangĐá lô xô nước chảy làn lànĐiều một thú cỏ hoa như vẽNhạn chiều hôm bay về lẻ tẻ ,Trên sườn non chim sẻ ríu ran .nước dưới khe tung tính tiếng đàn ,Trên đỉnh núi tùng reo điểm trốngNgần ngật Sòng Sơn kiêu dĩ lộngThanh thanh chi thủy chiếu trần tâmSơn chi cao hệ thủy chí thâmĐây thực chốn non nhân nước trí

Âm nhạc

[]

Hát văn là lễ nhạc hát chầu Thánh nên có vai trò quan trọng trong lễ hầu đồng. Lời ca, tiếng nhạc của cung văn nhằm mục đích mời gọi những vị Thánh về. Hát văn làm cho buổi lễ sôi động. Những người hát văn vừa chơi nhạc cụ vừa thay nhau hát trong một vấn hầu thường lê dài từ 4-8 tiếng [ 2 ]Các nhạc cụ chính gồm đàn nguyệt, trống ban ( trống con ), phách, cảnh, thanh la, ngoài những còn sử dụng nhiều nhạc cụ khác như : trống cái, sáo, đàn thập lục, đàn nhị, kèn bầu, chuông, mõ, đàn bầu, …

Thứ tự trình diễn

[]

• Nghi lễ hát chầu văn lên đồng có thể chia thành bốn phần chính:

1. Mời thánh nhập
2. Kể sự tích và công đức
3. Xin thánh phù hộ
4. Đưa tiễn

Bài hát thường chấm dứt với câu: “Xa loan thánh giá hồi cung!”

Các làn điệu và tiết tấu

[]

Về tiết tấu, hát văn thường sử dụng nhịp ngoại ( đảo phách ). Loại nhịp này mang đến một cảm xúc không không thay đổi trong tâm lý người nghe, đưa người nghe vào trạng thái mông lung, huyền ảo .Hát chầu văn sử dụng nhiều làn điệu ( hay còn gọi là lối hát, cách hát ). Người xưa còn gọi làn điệu là cách 格. Thí dụ như điệu bỉ thì gọi là bỉ cách, điệu dọc thì gọi là dọc cách …Các làn điệu hát văn cơ bản gồm : Bỉ, Miễu, Thổng, Phú Bình, Phú Chênh, Phú Nói, Phú rầu ( phú dầu ), Đưa Thơ, Vãn, Dọc, Cờn Xá, Kiều Dương, Hãm, Dồn, điệu kiều thỉnh, Hát Sai ( Hành Sai ), ngâm thơ. Ngoài ra còn sử dụng nhiều làn điệu khác như hát nói trong ca trù, hát then, hò Huế, hồ quảng, hát canh … ..

• Bỉ mang sắc thái trịnh trọng, được dùng để mở đầu cho hình thức hát văn thờ. Thông thường điệu Bỉ được hát trên thể thơ thất ngôn tứ cú (bốn câu mỗi câu bảy chữ) hoặc thất ngôn bát cú (tám câu mỗi câu bảy chữ) nhưng cũng có khi điệu này có thể hát trên các thể thơ khác như song thất lục bát, lục bát, song thất nhất bát. Trong các bản sự tích chư thánh được hát thờ thì đoạn bỉ thường là đoạn giới thiệu tóm tắt nội dung chính của cả bản văn. Các đoạn bỉ cũng thường sử dụng nhiều câu đối nhau (biền ngẫu). Một điều đặc biệt nữa đó là điệu bỉ chỉ có trong hát văn thờ mà tuyệt nhiên không có trong hát văn hầu đồng. Bỉ được lấy theo dây lệch, nhịp theo lối dồn phách.
• Miễu là lối hát rất nghiêm trang, đĩnh đạc, chỉ được dùng trong hát thi và hát thờ, tuyệt nhiên không bao giờ được dùng trong Hầu Bóng. Miễu được lấy theo dây lệch, nhịp đôi.
• Thổng chỉ dành riêng cho văn thờ và văn thi, được lấy theo dây bằng, nhịp ba.
• Phú Bình dành riêng cho hát văn thờ, rất đĩnh đạc, và dùng để hát ca ngợi các nam thần. Phú Bình được lấy theo dây lệch, nhịp 3.
• Phú Chênh là lối hát buồn, thường dùng để hát trong những cảnh chia ly. Được lấy theo dây bằng, nhịp 3.
• Phú nói thường dùng để mô tả cảnh hai người gặp gỡ, nói chuyện với nhau. Dùng trong hát văn thờ, văn thi và cả trong hầu bóng. Lấy theo dây bằng, nhịp ba hoặc không có nhịp mà chỉ dồn phách.
• Phú rầu là lối hát rất buồn, được lấy theo dây bằng nhưng hát theo nhịp đôi.
• Đưa thơ được lấy theo dây bằng, nhịp 3 và dồn phách, nhưng chủ yếu là dồn phách.
• Vãn lấy theo dây bằng, nhịp đôi, hát theo lối song thất lục bát, hát theo lối vay trả (vay của câu trước thì trả lại trong câu sau).
• Dọc lấy theo dây bằng, nhịp đôi, hát theo lối song thất – lục bát và hát theo nguyên tắc vay trả. Nếu hát từng câu thì gọi là nhất cú. Nếu hát liền hai câu song thất – lục bát thì gọi là “Dọc gối hạc” hay “Dọc nhị cú”.
• Cờn dùng để ca ngợi sắc đẹp các vị nữ thần. Cờn được lấy theo dây lệch, nhịp đôi. Có thể hát theo dây bằng, nhưng hầu hết là hát kiểu dây lệch (biến hóa).
• Hãm lấy theo dây bằng, nhịp đôi, đây là lối hát rất khó vì phải hát liền song thất lục bát. Trong lối hát này có một tuyệt chiêu là Hạ Tứ Tự, có nghĩa là mượn bốn chữ của trổ sau, khi sang một trổ mới thì lại trả lại bốn chữ ấy.
• Dồn được lấy theo dây bằng, nhịp 3.
• Xá là một trong những điệu hát quan trọng nhất khi hát văn hầu bóng (cùng với Cờn, Dọc, Phú nói). Điệu Xá đặc trưng cho các giá nữ thần miền thượng.

Ngoài ra hát chầu văn còn có thể mượn các làn điệu nhạc cổ truyền khác như ca trù, quan họ, hò Huế và cả những điệu hát của dân thiểu số[3]

Xem thêm: Hát Chầu văn trong tín ngưỡng thờ Mẫu tại mảnh đất Cố đô Huế – Loan Kim Homestay

Xen kẽ những đoạn hát là đoạn nhạc không lời, gọi là lưu không.

Về Trang Chính

Source: https://suachuatulanh.org
Category : Tư Vấn