Giải mã bí ẩn cung điện thời Lê sơ ở Hoàng thành Thăng Long

Nhận diện bộ mái cung điện thời Lê sơ qua các loại ngói

Dưới thời Lê sơ, Đại Việt là một vương quốc hùng mạnh ở khu vực Khu vực Đông Nam Á. Các vua nhà Lê sơ đã thực thi thiết kế Kinh đô Thăng Long dựa trên cơ sở thành Thăng Long thời Lý, Trần nhưng thiết kế xây dựng bền vững và kiên cố, thành cao hào sâu và có sự ngăn cách khắt khe giữa những vòng thành. Trong Cấm thành, quần thể cung điện mới được kiến thiết xây dựng gồm có Kính Thiên, Vạn Thọ, Cần Chính, Tả hữu điện. Điện Kính thiên nằm chính giữa Cấm thành, là điện thiết triều, được thiết kế xây dựng trên vị trí của điện Thiên An thời Trần .PGS.TS Bùi Minh Trí trình diễn tại tọa đàm “ Nhận diện hình thái kiến trúc cung điện Nước Ta thời Lê sơ ”. Ảnh : HTL .Tại khu di tích lịch sử Hoàng thành Thăng Long, bên cạnh những dấu tích kiến trúc còn tìm thấy khối lượng lớn những mô hình di vật – vật tư kiến trúc được trang trí cầu kỳ với những đồ án mang tính vương quyền và thần quyền như rồng, phượng, phản ánh trình độ công nghệ tiên tiến và những sắc thái rất riêng không liên quan gì đến nhau của kiến trúc cung điện Nước Ta thời Lê sơ. Mặc dù vậy, hình thái kiến trúc cung điện thời Lê sơ chưa đủ cơ sở khoa học để nhận diện như kiến trúc thời Lý, Trần .

Để tiếp tục trao đổi, nghiên cứu sâu hơn về hình thái kiến trúc cung điện Việt Nam trong Hoàng cung Thăng Long, Viện Nghiên cứu Kinh thành tổ chức tọa đàm khoa học quốc tế “Nhận diện hình thái kiến trúc cung điện thời Lê sơ”.

Bạn đang đọc: Giải mã bí ẩn cung điện thời Lê sơ ở Hoàng thành Thăng Long

Theo PGS.TS Bùi Minh Trí – Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh thành cho biết, nghiên cứu và điều tra phục dựng lại tòa điện Kính Thiên thời Lê sơ ở Hoàng thành Thăng Long là tham vọng, khát vọng, tận tâm của những nhà khoa học và những nhà quản trị .Các cuộc khai thác ở khu vực ” trục TT ” và khu vực ” điện Kính Thiên ” trong nhiều năm qua đã có nhiều phát hiện mới, cung ứng thêm nhiều tư liệu khoa học quan trọng cho những hiểu biết về diện mạo, quy mô của những khu công trình kiến trúc và quy hoạch khoảng trống kiến trúc trong Hoàng cung Thăng Long, đặc biệt quan trọng là về kiến trúc thời Lê sơ và thời Lê Trung hưng .Phát hiện quan trọng nhất về kiến trúc thời Lê sơ đó là dấu tích nền móng của kiến trúc hiên chạy dọc, những loại cấu kiện gỗ sơn son thếp vàng và số lượng lớn những loại ngói lợp mái cung điện có men màu vàng và men màu xanh lục .

Các hiện vật thời Lê sơ được tìm thấy trong khai thác khảo cổ ở Hoàng thành Thăng Long. Ảnh : HTL .” Thời kỳ này đã có những biến hóa rất cơ bản về quy hoạch khoảng trống, về quy mô và cấu trúc kiến trúc, đặc biệt quan trọng là sự Open nhiều loại ngói men ( ngói lưu ly ) bên cạnh ngói đất sét mang phong thái đặc trưng, độc lạ trọn vẹn so với ngói thời Lý, Trần trước đó .Ngói thời kỳ này thông dụng là ngói ống và ngói cong, trong đó ngói diềm mái là ngói câu đầu và ngói trích thủy giống như loại ngói lợp trên mái những cung điện cổ ở Trung Quốc hay Nước Hàn. Từ phát hiện này cho thấy, bộ mái kiến trúc cung điện trong Hoàng cung Thăng Long thời Lê sơ vốn rất nhiều mẫu mã, phong phú và có nhiều sắc màu nhất bởi sự xen kẽ tương phản từ những loại ngói men vàng, men xanh và ngói đất sét màu đỏ hay màu xám đen “, PGS.TS Bùi Minh Trí cho biết .Theo PGS.TS Bùi Minh Trí, trong những loại ngói kể trên, rực rỡ và độc lạ nhất là loại ” ngói rồng ” men vàng và xanh lục được tạo khối theo từng bộ phận của con rồng ( đầu, thân, đuôi ), khi ghép lại theo chiều dọc của mái nó sẽ tạo thành hình một con rồng hoàn hảo .Đây là loại ngói độc lạ nhất trong tổng thể những loại ngói lợp mái cung điện cổ ở châu Á thời bấy giờ, đưa lại một sắc thái rất riêng không liên quan gì đến nhau cho kiến trúc cung điện Nước Ta thời Lê sơ. Đáng quan tâm là loại ngói rồng đều Open ở cả hai loại men vàng và men xanh lục, trên đầu ngói thường trang trí in nổi hình rồng cuộn có phong thái như hình rồng trên đồ gốm ngự dụng .Qua nghiên cứu và điều tra, những nhà nghiên cứu nhận thấy rằng, loại ngói rồng men vàng là loại ngói hạng sang nhất. Loại ngói này được sử dụng để lợp trên mái tòa chính điện trong Cấm thành, tức điện Kính Thiên, giống như trường hợp điện Thái Hòa ( Cố Cung Bắc Kinh ) hay điện Thái Hòa ( Đại Nội Huế ) .Kết quả điều tra và nghiên cứu này cũng đồng nghĩa tương quan lý giải rằng, loại ngói men xanh lục và ngói đất sét màu xám hay màu đỏ trong hoàng cung Thăng Long thời Lê sơ chắc như đinh có phẩm cấp thấp hơn ngói men vàng và nó được sử dụng ở nhiều khu công trình có những công dụng khác nhau và ở những khoảng trống khác nhau .

“Bên cạnh nghiên cứu về các loại ngói lợp thân mái và diềm mái, chúng tôi đã đầu tư nghiên cứu so sánh về các loại ngói lợp trên bờ nóc, bờ dải của công trình. Từ đó, chúng tôi đã từng bước giải mã chức năng của từng loại ngói và thiết lập thuật ngữ/tên gọi cho từng loại ngói.

Xem thêm: Sửa bếp từ bếp lẩu bếp điện tại Hà Tây uy tín tốt nhất

Trong đó, thành tựu điều tra và nghiên cứu quan trọng nhất là đã xác lập được tính năng của những loại linh thú, những loại ngói hộp và ngói thanh lợp trên bờ nóc, bờ dải của những khu công trình, gồm có kiến trúc cung điện và kiến trúc cổng ra vào khu công trình “, PGS Bùi Minh Trí nói thêm .

Cung điện thời Lê sơ độc đáo tới mức nào?

Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh thành cũng cho rằng, so với thời Lê sơ, tất cả chúng ta có những cơ may hơn rất nhiều thời Lý, Trần. Trên đồ gốm thời Lê sơ có những hình vẽ về kiến trúc đấu củng được miêu tả khá sinh động với nhiều tầng mái. Các cuộc đào xung quanh khu vực điện Kính Thiên cũng đã tìm thấy khá nhiều cấu kiện gỗ, gồm có cột, xà, ván sàn và đặc biệt quan trọng trong số đó có 1 số ít cấu kiện nằm trong cấu trúc của hệ đấu củng, ví dụ như ” bình áng ” .Mô hình kiến trúc tráng men xanh – vàng thời Lê sơ được tìm thấy ở Hoàng thành Thăng Long. Ảnh : HTL .Tư liệu này vật chứng rõ rằng, kiến trúc thời Lê sơ cũng thuộc loại kiến trúc đấu củng. Đặc biệt, cuộc khai thác phía Đông điện Kính Thiên năm 2021 tìm thấy một quy mô kiến trúc men xanh lục rất rực rỡ. Trên quy mô này miêu tả khá hiện thực bộ mái của khu công trình được lợp bằng loại ngói ống, có diềm là ngói câu đầu trích thủy và bộ khung của khu công trình là hệ đấu củng .Đây là hệ đấu củng thuộc loại ” liên đấu củng “, tức là hệ đấu củng được biểu lộ theo phương nằm ngang với tỷ lệ cao và đấu củng không chỉ được sắp xếp ở trên đầu những cột mà còn được sắp xếp ở vị trí giữa những cột hay giữa những gian. Đồng thời, đây là loại ” củng xuyên “, là loại củng được tích hợp với đấu củng ngang đặt trên đầu cột chuyển góc để vừa tương hỗ cho mái vươn rộng ra vừa tương hỗ cho cột góc chịu lực .Các tổng hợp đấu củng đặt ở nhiều vị trí trong bộ khung nhà và vươn ra bốn phía. Tại vị trí những góc mái, những tay củng được tiến hành một cách chuyên nghiệp và bài bản về cả 3 hướng : góc hiên, mặt ngang và mặt đầu hồi của kiến trúc. Thuật ngữ trình độ gọi đây là ” xuất tam đấu củng “, tức là hình thức ba đấu củng theo phương ngang. Với hình thức này thì củng thường được cấu trúc với nhiều nhất là hai tầng củng nhô ra phía trước .Phát lộ dấu tích cung điện thời Lê sơ trong đợt khai thác khảo cổ năm 2018. Ảnh : HTL .Từ nghiên cứu và điều tra này hoàn toàn có thể thấy, kiến trúc đấu củng thời Lê sơ có cấu trúc tương đương với quy mô đấu củng thời Lý, Trần, nhưng lại có điểm độc lạ khá quan trọng, đó là sự Open ” bình áng ” ( bình áng thượng và bình áng hạ ). Sự Open ” bình áng ” trong hệ đấu củng của thời Lê sơ phản ánh nét tương đương với tạo tác kiến Trung Quốc thời Nguyên – Minh và hình ảnh này tất cả chúng ta cũng hoàn toàn có thể nhìn thấy qua đấu củng trong kiến trúc Hậu cung chùa Bối Kê ( Thanh Oai, TP.HN ) .Nhưng yếu tố xác lập ” đơn áng ” hay ” trùng áng ” trong kiến trúc đấu củng thời Lê sơ sẽ là bước điều tra và nghiên cứu lan rộng ra về sau. Cho dù có những nét tương đương, nhưng tất cả chúng ta vẫn hoàn toàn có thể nhìn thấy trên quy mô này cho thấy sự độc lạ khá mê hoặc giữa đấu củng Nước Ta và Trung Quốc, đó là sự tạo tác đầu rồng nhô ra trên tầng đấu củng ( đầu ma diệp ). Đây được xem là nét đặc trưng riêng không liên quan gì đến nhau trong đấu củng của kiến trúc cung điện Nước Ta thời Lê sơ .

“Như vậy tư liệu hiện nay cho thấy, kiến trúc trong hoàng cung Thăng Long từ thời Lý, Trần đến thời Lê sơ đều phổ biến là kiến trúc đấu củng. Đây là phát hiện rất quan trọng, được xem là chìa khóa để giải mã về hình thái kiến trúc.

Xem thêm: Sửa bếp từ bếp lẩu bếp điện tại Hà Tây uy tín tốt nhất

Mặt khác, vật chứng của khảo cổ học cho thấy rằng, kiến trúc đấu củng thời Lê đều được sơn son màu đỏ và vẽ hoa văn bằng màu vàng thật. Điều này phản ánh rằng, kiến trúc cung điện thời Lê sơ vốn từng được phong cách thiết kế công phu, trang trí cầu kỳ và trang trọng với nhiều sắc tố lộng lẫy, sang chảnh, mang vẻ đẹp tương đương với những cung điện nổi tiếng nhất ở châu Á thời bấy giờ “, PGS.TS Bùi Minh trí nhận định và đánh giá .

Source: https://suachuatulanh.org
Category : Thợ Điện Dân Dụng