Bàn về lễ chùa đầu năm – nét đẹp văn hóa truyền thống

Nhà văn Bùi Việt Thắng   –  
Thứ năm, 17/02/2022 11 : 46 ( GMT + 7 )

Tác phẩm “Chuyện cũ Hà Nội” của nhà văn Tô Hoài in lần đầu năm 1980 (tái bản 2004, 2007) như một “tập đại thành” về Kinh kỳ xưa. Nói là chuyện cũ mà không cũ, cho đến nay vẫn thấy đầy đủ cái khí vị và dư vị của đất Hà thành văn vật kể cả trong những góc khuất nhất, nốt trầm lắng nhất của nó. 

Bạn đang đọc: Bàn về lễ chùa đầu năm – nét đẹp văn hóa truyền thống

Lễ chùa đầu năm là nét đẹp văn hoá của người Việt. Ảnh: Hải Nguyễn

1

Đọc sách này ta sẽ được “ ôn cố tri tân ” như một động hướng niềm tin thiết yếu cho con người tân tiến sống trong khoảng trống xã hội tiêu dùng, kỹ trị và văn hóa truyền thống nghe nhìn đang bành trướng. Trong tổng số 114 bài viết về chuyện cũ TP. Hà Nội có 9 bài trực tiếp viết về mùa xuân, tiệc tùng, tết : Đón giao thừa, Những ngày áp tết, Đêm giao thừa, Hội làng, Pháo, Giỗ Tết, Khai bút, Chơi chùa, Tảo mộ .Riêng tôi, thú vị nhất khi đọc bài “ Chơi chùa ”. Theo nhà văn Tô Hoài, “ Chơi chùa ” ( hay đi chùa, lên chùa ) cũng là một nét hoạt động và sinh hoạt văn hóa truyền thống tâm linh của người Nước Ta từ thời xưa, nói chung, và người Thành Phố Hà Nội, nói riêng lịch sự. Người ta đi chùa ngay sau khi đón giao thừa ( thời gian lúc không giờ, giao nhau giữa hai năm âm lịch ), đó là thời gian tiên phong của một năm mới, tại đó tâm thế “ tống cựu nghinh tân ” được thực hành thực tế một cách chân thành nhất, thưởng thức sớm nhất, mang ý nhĩa bái vọng đất trời – bà mẹ tự nhiên vĩ đại .Đó là thời gian tinh khôi đất trời, thanh sạch tâm hồn, tĩnh tại tâm thế, hòa hiếu ứng xử ( mở lòng ) nhất trong một vòng xoay 365 ngày với mỗi người. Bài Chơi chùa của nhà văn Tô Hoài được viết theo sự thưởng thức đời sống của một người có cái nhìn dân chủ trước mọi sự vật sống sót trên trần gian này : “ Nhưng đi chùa, lên chùa, chơi chùa, mặc dầu có lệ tuần rằm, mùng một và hội chùa, nhưng cửa từ bi thì quanh năm khách thập phương với người làng đến lễ bái ngày nào cũng được .Tết nhất chùa chiền càng rộn ràng. Các vãi đã lên nhang đèn sớm tối cả năm, người sắp về cõi càng thân thiện Phật, cả ba ngày tết hầu hết thay nhau túc trực đêm ngày trên chùa. Các bác, những cô thì ngày Tết đi chùa xóc thẻ cầu tài, cầu lộc, cầu duyên. Trai thanh, gái lịch chơi chùa làng hay chùa xa suốt mấy ngày Tết. Nhưng thăm thú danh lam thắng cảnh cửa Phật thì lại nhiều phái mạnh, nhất là những cụ ông ”. Đọc đến đây thì tôi chợt hiểu vì sao nhà văn Tô Hoài lại viết là “ chơi chùa ” ( hoặc “ đi chùa ”, “ lên chùa ” ) chứ không viết là “ viếng chùa ” hay “ thăm chùa ” .

Phải chăng chùa là một không gian dân chủ, khoáng đạt hơn so với đình, đền, miếu? Nhà văn Tô Hoài sau đó đã giải thích: “Cái đình và cái đền, miếu khác hẳn với chùa. Đình miếu tôn nghiêm, chỉ mở cửa khi có sự, các nhà chức việc, các ông từ, ông tự vào ngày sóc vọng thắp hương, ngày hội lễ tế rước xách. Có khi họp hội đồng hay có các quan phủ, quan tổng đốc về. Khách vãng cảnh thì chỉ dạo quanh ngoài”.

Xem thêm: Ý NGHĨA CỦA VIỆC ĐI CHÙA

Bây giờ người ta đi rất nhiều chùa ở TP. Hà Nội, nhưng với nhà văn Tô Hoài thì chỉ có những chùa xa, chùa gần sau nên đi trong dịp Tết : Chùa Hương, chùa Quán La, chùa Láng. Bây giờ TP.HN lan rộng ra, gồm có cả tỉnh Hà Tây cũ và một số ít xã của tỉnh Hòa Bình, có 170 chùa ( một “ số lượng biết nói ” ), có lẽ rằng chỉ sau Huế, có hơn 300 chùa ( nổi tiếng như chùa Thiên Mụ, chùa Từ Đàm, chùa Báo Quốc, chùa Hồng Ân, … ) .Thế nên có họa sỹ vùng Cố đô đã ví von, nếu vẽ Huế chỉ cần dùng hai màu là vàng ( hình tượng khoảng trống Phật ) và xanh ( hình tượng khoảng trống sông Hương ). Người TP.HN dịp Tết nếu đi lễ chùa ( chơi chùa, vãng chùa ) thì trực chỉ thứ nhất là chùa Hương, chùa Thầy, chùa Tây Phương, chùa Bà Đá, chùa Kim Liên .

2

Nếu ngày trước lễ chùa chỉ gói trọn trong hình ảnh thơ : “ Hôm nay đi Chùa Hương / Hoa cỏ mờ hơi sương / Cùng thầy me em dậy / Em vấn đầu soi gương / Khăn nhỏ, đuôi gà cao / Em đeo dải yếm đào / Quần lĩnh, áo the mới / Tay cầm nón quai thao ” ( Nguyễn Nhược Pháp – Chùa Hương ), thì thời nay giao diện của lễ chùa được mở ra vô cùng vô tận. Hướng Đông Bắc có chùa Yên Tử ( gắn với tên tuổi Phật Hoàng Trần Nhân Tông ), … Hướng Nam có chùa Tam Chúc, chùa Bái Đính, … đều là những khu vực tín ngưỡng – tâm linh nổi tiếng cả nước, khách thập phương trảy lễ chùa liên tục bốn mùa, quanh năm sinh động .Ngày nay lễ chùa ( đi chùa, vãng chùa, chơi chùa ) ngoài sắc màu truyền thống cuội nguồn còn mang hơi hướng thời đại khi có sự tham gia của những phương tiện đi lại tân tiến ( xe máy, ôtô, xuồng máy ) ; lễ lạt mâm cao cỗ đầy, chất xúc tác phong phú ( rượu, bia, nước ngọt, thuốc lá, … ). Lễ chùa cũng là thời cơ ngàn năm có một để giới kinh doanh thương mại phát lộc vì “ người mua là thượng đế ” không ngừng ngày càng tăng, đúng là cảnh “ ngựa xe như nước, áo quần như nêm ” .

Nhưng dễ thấy sự lễ chùa (đi chùa, chơi chùa, vãng chùa) ngày nay cũng đã biến tướng… Những hình ảnh truyền thông Nhà nước cung cấp về khối người (khoảng 5 vạn) đi chùa Tam Chúc ngay sau lệnh giãn cách được dỡ bỏ, vào độ tháng chín năm ngoái, dã khiến không ít người quan tâm lo lắng,… Rồi, trước và sau dịp Tết Nhâm Dần 2022,  số người thuộc diện F0 tăng nhanh đáng lo ngại vì sự di động khó kiểm soát đám đông có tâm lý “bình thường mới” nên sinh ra chủ quan, đôi khi liều mình.

Xem thêm: Cách bảo quản giò, chả, thịt đông, bánh, kẹo…trong tủ lạnh dịp tết

Không còn là cá lẻ khi thấy đám đông học trò nam thanh nữ tú lớp 12 thắp hương cầu khấn thần linh phù hộ như mong muốn, đỗ đạt vào dịp thi tốt nghiệp trung học phổ thông sắp tới. Tín ngưỡng tự do là quyền thiêng liêng của mỗi cá thể được pháp lý công nhận và bảo lãnh. Nhưng nếu thiếu hẳn sự tự tại và tự tin, nếu quên lãng sự cố gắng phấn đấu của bản thân mình là nền tảng thì tình hình sẽ như thế nào ? Câu vấn đáp rõ như dưới thanh thiên bạch nhật – trắng tay, nói theo phong thái tuổi teen là botay.com !Lễ chùa ( đi chùa, chơi chùa, vãng cảnh chùa ) đầu năm là một nét đẹp văn hóa truyền thống truyền thống của người Việt. Trong ý nghĩa sơ khởi của nó, lễ chùa chính là thời gian con người tiếp xúc với tự nhiên, hòa mình vào tự nhiên. Khi hòa vào tự nhiên con người sẽ được tiếp thêm nguồn năng lượng sống chuyển hóa từ ngoài hành tinh qua con đường ( “ kênh ” ) tâm linh .

Lễ chùa đầu năm, theo khoa học tâm linh, chính là một cách đi xa (rời khỏi bản thể) để sau đó trở về tìm lại chính mình. Lễ chùa đầu năm chính là một phương cách thăng hoa, phóng chiếu tinh thần của con người sau một năm tất bật lo toan mưu sinh, cần thiết như một liệu pháp điều hòa tâm lý để di dưỡng tinh thần, tiếp thêm năng lượng sống cho một vòng quay mới trong 365 ngày mới thuận theo tự nhiên.

Source: https://suachuatulanh.org
Category : Tư Vấn