“Chính sách kinh tế mới”(NEP) – cơ sở lý luận của kinh tế chính trị quá độ lên chủ nghĩa xã hội và đổi mới tư duy kinh tế ở Việt Nam | TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH BẾN TRE

ThS. Trần Văn Hòa

                                                             Phó Trưởng Khoa lý luận cơ sở

“Chính sách kinh tế mới” (NEP) là cuộc cải cách đầu tiên của chủ nghĩa xã hội hiện thực và cũng là nơi hình thành những tư duy mới của lý luận về đặc điểm kinh tế của thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Giá trị lớn nhất của NEP là những biện pháp mới để xây dựng chủ nghĩa xã hội trong thời kỳ quá độ. Với NEP, V.I.Lênin đã trở thành nhà cách tân vĩ đại đầu tiên trong lịch sử về chủ nghĩa xã hội hiện thực, để lại nhiều chỉ dẫn quý báu cho công cuộc đổi mới hiện nay ở Việt Nam.

Bạn đang đọc: “Chính sách kinh tế mới”(NEP) – cơ sở lý luận của kinh tế chính trị quá độ lên chủ nghĩa xã hội và đổi mới tư duy kinh tế ở Việt Nam | TRƯỜNG CHÍNH TRỊ TỈNH BẾN TRE

Cách mạng Tháng Mười năm 1917 thắng lợi, nhà nước Xô-viết – chế độ xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới đã ra đời ở nước Nga. Với “Chính sách cộng sản thời chiến” (thực hiện từ năm 1918 đến đầu năm 1921) sau một thời gian thực hiện phương pháp mệnh lệnh hành chính đã bộc lộ bất cập trong hoàn cảnh cụ thể của nước Nga đương thời. Tình trạng trì trệ đã xuất hiện, thậm chí đã có cả những phản ứng gay gắt của xã hội, như “vụ nổi loạn Cronxtat”. V.I.Lênin đã nhận ra, giải pháp tình thế chỉ đúng trong thời điểm ngặt nghèo, nay đã trở thành khuyết điểm khi nó bị kéo dài quá mức. Vì vậy, ông đã nghiên cứu và viết ra một chính sách khác để thay cho chính sách “Cộng sản thời chiến” đó là chính sách kinh tế mới – tiếng Anh “New Economic Policy” (NEP) – bước tiến của lý luận về kinh tế chính trị thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội nói chung và chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam nói riêng.

Từ mùa xuân năm 1921, V.I.Lênin đã khởi xướng cuộc cải cách tiên phong về quy mô và giải pháp kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội trải qua NEP. Cần hiểu rằng, NEP không chỉ là một chính sách quản trị vĩ mô về kinh tế, mà còn là một cải cách có tính tổng thể và toàn diện về chủ nghĩa xã hội, gồm nhiều nội dung :
Một là, những bất hài hòa và hợp lý của “ Chính sách cộng sản thời chiến ” bị bãi bỏ, chính sách “ trưng thu lương thực thừa ” được thay bằng thuế lương thực với tư cách là “ liệu pháp cấp tốc, cương quyết nhất, cấp thiết nhất ” để tăng trưởng sản xuất. Việc trao đổi sản phẩm & hàng hóa trên cơ sở của nguyên tắc thị trường được thừa nhận và phục sinh, quan hệ hàng – tiền là “ đòn kích bẩy ” kinh tế, là hình thức cơ bản của những mối liên hệ giữa công nghiệp với nông nghiệp, giữa thành thị với nông thôn. Lợi ích của người lao động được chăm sóc và thực hiện, nông dân được phép mua và bán và trao đổi lương thực “ thừa ” của mình …
Hai là, tăng trưởng “ chủ nghĩa tư bản nhà nước ” – mắt xích “ trung gian quan trọng để thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội ”. Người nhận định và đánh giá : “ Kinh tế nông dân, với tư cách là một nền kinh tế tiểu nông, không hề đứng vững được, nếu không có một sự tự do trao đổi nào đó, và không có những quan hệ tư bản chủ nghĩa gắn liền với tự do trao đổi đó. ” ( 1 ). Tìm cách ngăn cấm, triệt để chặn lại mọi sự tăng trưởng của trao đổi tư nhân, của chủ nghĩa tư bản – một sự tăng trưởng không hề tránh được khi có hàng triệu người sản xuất nhỏ, “ chính sách ấy là một sự dại khờ và tự sát so với đảng nào muốn vận dụng nó ”. Và thái độ đúng đắn là “ Chúng ta phải tận dụng chủ nghĩa tư bản ( nhất là bằng cách hướng nó vào con đường chủ nghĩa tư bản nhà nước ) làm mắt xích trung gian giữa nền tiểu sản xuất và chủ nghĩa xã hội, làm phương tiện đi lại, con đường, chiêu thức, phương pháp để tăng cường lực lượng sản xuất lên ” ( 2 ). V.I.Lênin đã đề xuất kiến nghị 1 số ít hình thức chủ nghĩa tư bản nhà nước như chính sách tô nhượng, chính sách hợp tác, chính sách đại lý thu mua, đại lý tiêu thụ, chính sách cho thuê …
Ba là, phải học tập và sử dụng những giá trị văn minh trái đất được tạo ra từ chủ nghĩa tư bản ; nhất quyết phản đối việc “ đem chủ nghĩa tư bản trái chiều một cách trừu tượng với chủ nghĩa xã hội ”. Theo V.I.Lênin, ở một nước kinh tế lỗi thời thì giải pháp hiện thực để có được kinh nghiệm tay nghề, tri thức quản trị tân tiến là học hỏi bằng việc thuê và trả lương cao cho chuyên gia tư sản. V.I.Lênin cho rằng, không có sự chỉ huy của những chuyên viên am hiểu những nghành khoa học, kỹ thuật và có kinh nghiệm tay nghề tổ chức triển khai quản trị, thì không thể nào chuyển lên kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội được .
Bốn là, chuyển trọng tâm của cách mạng sang tổ chức triển khai và tăng trưởng văn hóa truyền thống. V.I.Lênin viết : “ Chúng ta buộc phải thừa nhận là hàng loạt quan điểm của tất cả chúng ta về chủ nghĩa xã hội đã đổi khác về cơ bản. Sự đổi khác cơ bản đó là ở chỗ : Trước đây … đặt trọng tâm công tác làm việc của tất cả chúng ta vào đấu tranh chính trị, vào cách mạng, vào việc giành lấy chính quyền sở tại … Ngày nay, trọng tâm ấy đã chuyển sang công tác làm việc tự do tổ chức triển khai “ văn hóa truyền thống ” ( 3 ). Chủ nghĩa xã hội không hề sinh ra từ “ những cuộc xung phong ” hay những sắc lệnh duy ý chí nữa, mà là tùy ở tác dụng của việc có phối hợp được chính quyền sở tại Xô-viết với những văn minh mới nhất của chủ nghĩa tư bản. Những người cộng sản phải học cách tổ chức triển khai chỉ huy, quản trị xã hội ; sử dụng thành tựu khoa học kỹ thuật, giáo dục ; học cách làm ăn, kinh doanh … Nói chung là toàn bộ những giá trị, những kinh nghiệm tay nghề hài hòa và hợp lý mà trái đất đạt được trong chủ nghĩa tư bản để thiết kế xây dựng kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội .
Năm là, củng cố chính quyền sở tại Xô-viết, tăng cường vai trò của quản trị, tích hợp ngặt nghèo những giải pháp hành chính, tổ chức triển khai với giải pháp kinh tế để thiết kế xây dựng kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội. Những ý niệm mới mẻ và lạ mắt và đúng đắn của NEP đã được thực tiễn xác nhận. Nước Nga Xô-viết chỉ trong một thời hạn ngắn đã có nhiều chuyển biến tích cực : Từ năm 1922, thành thị đã có đủ lương thực – thực phẩm, năm 1925 sản xuất nông nghiệp đạt 87 % ; công nghiệp đạt 75 % sản lượng của năm 1913 ; đời sống nhân dân cải tổ rõ ràng, chính trị không thay đổi, khối liên minh công nông được củng cố, tăng trưởng …
Ở tiến trình NEP, tư duy về xã hội xã hội chủ nghĩa trong thời kỳ quá độ đã “ lùi một bước để tiến hai bước ”. Bước lùi trên thực tiễn thực ra lại là bước tiến của tư duy : Từ “ quá độ trực tiếp ” ( kế hoạch hóa tập trung chuyên sâu, Nhà nước Xô-Viết nắm giữ hàng loạt tư liệu sản xuất và tư liệu tiêu dùng, phân phối trực tiếp bằng hiện vật … ) sang “ quá độ gián tiếp ” với những bước tiến tương thích để thiết kế xây dựng thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội. Chấp nhận quan hệ sản xuất có đặc thù phong phú trên cơ sở của sản xuất sản phẩm & hàng hóa – thị trường để tăng trưởng lực lượng sản xuất là bước tiến đúng đắn của tư duy từ NEP .

 * NEP với đổi mới lý luận về mô hình chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, vào những năm 1989 – 1991, sự sụp đổ khá nhanh và mang tính hàng loạt của mô hình xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và Đông Âu đặt ra nhiều tình huống với thực tiễn và lý luận xây dựng Liên Xô. Một tình huống tương tự như cuộc khủng hoảng của mô hình “Chủ nghĩa cộng sản thời chiến” ở nước Nga trước đây lại tái diễn, và lại một lần nữa, tư duy mới của V.I.Lênin từ mô hình NEP lại gợi mở cho những người xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Sự bất cập của mô hình cũ và biện pháp xây dựng chủ nghĩa xã hội theo kiểu kế hoạch hóa, tập trung, bao cấp, bao tiêu và “phi thị trường” đã rõ, và cần phải đổi mới tư duy về chủ nghĩa xã hội.

Xem thêm: Chính sách, địa chỉ bảo hành máy lọc không khí Sharp trên cả nước

Khi thay đổi thì tư duy chủ nghĩa xã hội là tăng trưởng sản xuất, là tạo điều kiện kèm theo mới để “ tăng thật nhanh sức sản xuất lên ” thì hướng của tư duy sẽ tập trung chuyên sâu vào khuyến khích mọi thành phần kinh tế đều được tạo thời cơ tăng trưởng. Từ đó mới tạo ra cơ sở vật chất cho công minh trong sự vừa đủ, giàu sang, để cho “ ai cũng có cơm ăn, áo mặc, ai cũng được học tập và có một đời sống niềm hạnh phúc ” như tư tưởng của quản trị Hồ Chí Minh. Chủ nghĩa xã hội ở Nước Ta trước hết là : “ Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công minh, văn minh … ” có nghĩa là Nhân dân được làm ăn và làm giàu ( ở trình độ lúc bấy giờ, thông dụng là kinh tế tư nhân ). Theo đó, Đảng chỉ huy thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội vì niềm hạnh phúc của Nhân dân, Nhà nước thiết kế thể chế cho Nhân dân làm giàu trong nền kinh tế thị trường xu thế xã hội chủ nghĩa. Đây là một ý niệm rất “ Đúng quy luật, thuận lòng dân và hợp thời đại ” ( Hồ Chí Minh ) .
Cơ chế này xuất phát từ nguyên tắc rằng, thiết kế xây dựng chủ nghĩa xã hội là một quy trình vừa mang tính tất yếu về kinh tế, vừa mang tính dữ thế chủ động tự giác về chính trị – xã hội. Mọi hoạt động giải trí kiến thiết xây dựng chủ nghĩa xã hội đều xuất phát từ vai trò chỉ huy, tổ chức triển khai của Đảng Cộng sản và vai trò quản trị của Nhà nước. Theo đó, sự chỉ huy của Đảng là nguyên do số 1 cho những thành công xuất sắc cũng như thất bại của cách mạng. Đảng chỉ huy trước hết bằng đường lối, chủ trương, chính sách – là những yếu tố tương quan trực tiếp đến năng lượng tư duy kế hoạch. Vì vậy, khâu nâng tầm của sự nghiệp thay đổi được chọn là thay đổi tư duy, thứ nhất là tư duy kế hoạch về chủ nghĩa xã hội .

* NEP với đổi mới tư duy về kinh tế thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, vấn đề cấp bách nhất của Việt Nam những năm 80 của thế kỷ XX là, giải quyết tình trạng trì trệ và khủng hoảng kinh tế – xã hội, thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất. Bài học mà V.I.Lênin để lại từ NEP là phải bắt đầu từ khâu cơ bản nhất – quan niệm lại cho đúng về chủ nghĩa xã hội. Nếu như NEP trước kia đã “thay đổi căn bản quan điểm về CNXH” ở nước Nga Xô-viết, thì quan niệm lại cho đúng mô hình chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ là nhiệm vụ thực tiễn đặt ra cho tư duy lý luận.  

Hạn chế lớn nhất trong tư duy kinh tế cũ là không đồng ý sản xuất sản phẩm & hàng hóa, kinh tế thị trường ; chưa phân định rõ chiếm hữu tư nhân với chiếm hữu tư bản chủ nghĩa, kinh tế thị trường với tư cách là một trình độ của sản xuất sản phẩm & hàng hóa với kinh tế thị trường là đặc trưng của kinh tế tư bản chủ nghĩa. Người ta quan ngại rằng, đó sẽ là những tác nhân gây bất công xã hội, gây rối ren kinh tế. Và tốt nhất là để cho vai trò của nhà nước bao trùm hàng loạt cả về chiếm hữu, quản trị và phân phối … Hệ quả là, sản xuất, nhu yếu tăng trưởng của sức sản xuất chưa được xem trọng .

Từ tư duy như vậy, cho nên việc vận dụng kinh tế thị trường vào quá trình sản xuất, trao đổi và tiêu dùng là bước tiến lớn lao và có thể xem là tiêu biểu nhất trên lĩnh vực đổi mới tư duy kinh tế. Nhất là vận dụng nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Tư duy này đã vận động từ chỗ kỳ thị kinh tế thị trường, đến việc coi nó như một yếu tố mà kế hoạch hóa cần tham khảo, so sánh, đối chiếu. Rõ ràng, sau đó nền kinh tế nước ta coi thị trường là một cơ chế để quản lý và đến nay là nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa được coi là mô hình kinh tế tổng quát của đất nước. Chính những tư tưởng của V.I.Lênin về NEP đã tiếp sức và làm thành một trong những cơ sở lý luận cho đổi mới tư duy về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Tóm lại, NEP của V.I.Lênin còn là “bảo bối” để hỗ trợ tinh thần cho giới lý luận Việt Nam về vấn đề quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Đảng Cộng sản Việt Nam đã khẳng định phương hướng phát triển kinh tế đất nước trong thời kỳ quá độ là: “Phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa… Các thành phần kinh tế hoạt động theo pháp luật đều là bộ phận hợp thành quan trọng của nền kinh tế, bình đẳng trước pháp luật, cùng phát triển lâu dài, hợp tác và cạnh tranh lành mạnh”(8). Định hướng đó thể hiện tư duy biện chứng, cách mạng của người cộng sản, bảo đảm cho thành công của sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam./.

Tài liệu tìm hiểu thêm

(1) V.I. Lê-nin: Sđd, t. 43, tr. 376

Xem thêm: Trung Tâm Bảo Hành Huawei Đà Nẵng ❤️️ Các Trung Tâm

( 2 ) V.I. Lê-nin : Sđd, t. 43, tr. 276 ( 5 ) V.I. Lê-nin : Sđd, t. 45, tr. 428
( 3 ) PGS, TS. Tô Huy Rứa … ( đồng chủ biên ), Quá trình thay đổi tư duy lý luận của Đảng từ 1986 đến nay, Nxb. Chính trị vương quốc, Thành Phố Hà Nội, 2006, tr. 116

( 4 ) ĐCS Nước Ta, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn nước lần thứ XI, Nxb. Chính trị vương quốc – Sự thật, Thành Phố Hà Nội, 2011 .

Source: https://suachuatulanh.org
Category : Bảo Hành Tủ Lạnh